Akran zorbalığı bir veya birden fazla çocuğun başka bir çocuğa bilinçli ve tekrarlayan şekilde zarar vermesi olarak tanımlanır. Zorbalık, güç dengesizliğine dayanır. Daha güçlü görünen bir çocuk ya da grup daha savunmasız ve kendini korumakta zorlanan bir çocuğu hedef alır. Bu yalnızca bireysel bir sorun değil okul ortamında aile içinde ve sosyal çevrede çocukların güvenliğini tehdit eden ciddi bir problemdir.
Akran Zorbalığının Türleri
Akran zorbalığı farklı şekillerde karşımıza çıkar ve her biri çocukların yaşamında kalıcı izler bırakabilir.
Fiziksel Zorbalık: İtme, vurma, saç çekme, tekme atma, eşyalarına zarar verme
Sözel Zorbalık: Küfür etme, hakaret, alay etme, küçük düşürücü lakap takma, aşağılayıcı sözler
Duygusal Zorbalık :Dışlama, görmezden gelme, oyun ve gruplara almama, iftira dedikodu,
Siber Zorbalık: Telefon ya da internet yoluyla hakaret, tehdit edilmesi, özel bilgilerin paylaşılması, utandırıcı içerik yayınlama
Akran Zorbalığının Çocuklar Üzerindeki Etkileri
Zorbalığa maruz kalan çocuk yalnızca o an zarar görmekle kalmaz uzun vadeli duygusal ve psikolojik sonuçlarla yaşayabilir.
· Korku, panik, öfke, suçluluk ve üzüntü gibi yoğun duygular
· Okul başarısında düşüş, derse katılım isteksizliği, devamsızlık yapma
· Sosyal ilişkilerde çekilme, arkadaş edinmede güçlük, yalnızlık hissi
· Kendine değer vermeme, özgüven kaybı, kaygı bozukluğu ve depresyon
· Fiziksel yakınmalar; baş ağrısı, karın ağrısı, uyku sorunları
Bu etkiler çocuğun akademik sosyal ve duygusal gelişimini olumsuz etkileyerek, onun yetişkinlik dönemindeki ilişkilerini ve yaşam kalitesini düşürebilir
Zorbalık Yapan Çocuğun (zorba)Psikolojisi
Zorbalık yapan çocukları, tek kelimeyle kötü ilan etmek sorunu çözmez. Bu davranışların arkasında genellikle birçok psikolojik, sosyal ve çevresel neden bulunur.
Zorbalık yapan çocuklarda sık görülen faktörler ve bu çocuklara yönelik yaklaşımlar:
1. Aile Ve Model Alma Faktörleri
· Evde görülen şiddet, öfke patlamaları veya otoriter yaklaşım çocuklara model olur .Aile içinde sık eleştiriye veya duygusal ihmale maruz kalan çocuk, zorlayıcı davranışlar geliştirilebilir.
· Ebeveyn çocuk ilişkisindeki güven eksikliği, koyma ve tutarlılık problemleri zorlayıcı davranışları tetikleyebilir.
2. Güç, Kontrol ve Duygusal Düzenleme İhtiyacı
· Kendi yetersizlik hissini telafi etmek için, üstünlük kurma eğilimi olabilir. Zorba çocuklar, kendilerini güçlü hissetmek ve sosyal statü kazanmak amacıyla başkalarını hedef alır.
· Duyguları tanıma ve düzenlemede zorlanan çocuk öfke ve hayal kırıklığını saldırganlığa dönüştürebilir.
3. Empati Eksikliği ve Sosyal Becerilerde Yetersizlik
· Empati kurma becerisi zayıf olan çocuk, davranışlarının başkalarını nasıl etkilediğini göremeyebilir veya önemsemeyebilir. Sosyal çözümleme ve çatışma çözme becerileri zayıfsa başkalarına zarar vererek sorun çözmeye çalışır.
4. Grup Dinamikleri ve Sosyal Onay Arayışı
· Bazı çocuklar arkadaş grubunda kabul görmek, statü kazanmak veya lider pozisyonu elde etmek için zorbalık yapar. Grup baskısı,gözdağı verme ve rekabet davranışlarını arttırır
5. Biyolojik ve Nörogelişimsel Etkenler
· İmpulsivite (dürtüsellik)dikkat sorunları veya DEHB. Bazı çocuklarda saldırgan davranışlara eğilim yaratabilir. Bu, destek odaklı bir anlayış gerektirir
6. Travma ve Kendi Mağduriyet Deneyimleri
· Kendisi de daha önce mağdur olmuş çocuklar öğrenilmiş çaresizlik ya da travma sonrası tepkiler nedeniyle başkalarına zarar verebilir , bu döngü zamanında müdahale ile kırılabilir
7. Davranışın Sürdürülmesini Sağlayan Kazanımlar
· Zorbalık yapan çocuk, davranışlarından güç, dikkat veya sosyal ayrıcalık gibi olumlu geri dönüş alıyorsa bu davranışı sürdürür. Cezadan çok davranışın sonuçlarını değiştirecek müdahaleler gereklidir.
Zorbalık Yapan Çocuğa Yaklaşım ve Müdahale Önerileri
Zorbalık yapan çocuklarla çalışırken amaç davranışı değiştirmek ve çocuğun ihtiyaçlarının sağlıklı yollarla karşılamasını sağlamaktır.
· Ailenin, okulun ve gerektiğinde bir psikoloğun sorunu değerlendirmesi
· Duygu tanıma, empati kurma çalışmaları
· Duygu düzenleme becerileri, öfke kontrolü, stres yönetimi ve problem çözme becerileri kazandırma
· Olumlu sosyal rol modelleri
· Tutarlı sınırlar ve yaptırımlar, net kurallar, adil disiplin uygulamaları
· Ebeveyn çocuk iletişimini güçlendirmek
AKRAN ZORBALIĞINDAN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Hem çocuklar hem de yetişkinler alabilecekleri somut adımlarla zorbalığı azaltabilir.ve mağdurları koruyabilir.
· Çocuğunuzu dinleyin, yaşadıklarını ve onun duygularını ciddiye alın
· Çocuğunuza “Hayır” diyebilmeyi, sınır koymayı öğretin, rol oyunlarıyla pratik yapın.
· Güvendiği bir yetişkinden yardım istemesine teşvik edin, öğretmen ve rehber öğretmen de ya aile büyükleriyle paylaşmasını sağlayın
· Olayları konuşmak çözümü ilk adımıdır
· Okulla işbirliği yapın, okul politikalarını, rehberlik servisini ve gerekli müdahaleleri sorun
· Siber ortamda gizlilik ve güvenlik parolaları paylaşmamak uygunsuz içerikleri bildirmek ve ekran görüntülerini saklamak
· Sosyal beceri eğitimleri, empati, iletişim ve çatışma çözme becerileri kazandıran programlara katılım
EBEVEYNLER İÇİN PRATİK ÖNERİLER
1. Dinleyin, sabırla ve yargılamadan çocuğunuzu dinleyin, duygularını adlandırmasına yardımcı olun
2. Güçlendirin ,başarılarını ve güçlü yönlerini vurgulayarak özgüvenini destekleyin
3. Plan Yapın, güvenli davranış ve okulda ne yapılacağı hakkında birlikte bir plan oluşturun
4. Okulla İşbirliği, olayları öğretmen, rehberlik servisi ile paylaşın, tutarlı bir takip talep edin
5. Model Olun ,empati, saygı ve duygusal kontrol konusunda örnek davranış sergileyin
Yardım Kaynakları
Okulunuzun rehberlik servisi, psikolojik danışmanlık birimleri
Yerel çocuk koruma kurumları ve kadın çocuk dernekleri
Yerel emniyet birimleri
HATIRLAYALIM: Zorbalığa uğrayan da zorbalık yapan da desteğe ihtiyaç duyar .Çözüm; anlama, müdahale ve iyileştirme odaklıdır.
Birlikte durursak, zorbalık kaybeder.
Derneğimiz Neler Yapıyor?
Aile Seminerleri; Anne babalara çocuklarını nasıl destekleyebilecekleri konusunda rehberlik ediyoruz
Çocuk Atölyeleri; Çocuklara “Hayır” diyebilme, yetişkinlerden yardım isteme ve sağlıklı arkadaşlık ilişkileri kurma becerileri kazandırıyoruz.